Το Κάλλος και το κέρδος
Μετά από κοντά εξήντα χρόνια ζωής και τριάντα επτά ενασχόλησης με την μορφική αναπαραγωγή των δοντιών γίνεται αντιληπτό ότι αυτό που πάντα προβληματίζει είναι αν τελικά η αποκατάσταση θα είναι επωφελής για τον ασθενή και αν το κέρδος του γιατρού είναι το ικανό και αναγκαίο. Το ζητούμενο του κάλλους της αποκατάστασης (μορφολειτουργία, σύνθεση, χρώμα) του στόματος αναγκάζει τον οδοντίατρο να αναζητήσει τον ορισμό του, τις ταξινομήσεις του και τις συσχετίσεις του με άλλες έννοιες.
Έτσι το κάλλος: κλασσικός όρος διαφορετικός από την ωραιότητα και την ομορφιά αποτελεί μια ιδεατή ιδιότητα χαρακτηριστική μόνον των Θεών, «επιχεόμενο επί των ανθρώπων» (Ομήρου Οδύσσεια, Σ 192) ως χάρις. Έτσι το κάλλος αποτελεί την ολοκλήρωση των σωματικών, πνευματικών, συναισθηματικών και ηθικών ιδιοτήτων των ανθρώπων. Αλλά υπάρχουν άνθρωποι που να εμφανίζουν το θείον κάλλος να έχουν δηλαδή ταυτόχρονα σωματική, πνευματική, ψυχική και συναισθηματική πληρότητα; Στην κλασική εποχή οι καλλιτέχνες επιδόθηκαν στην αναζήτηση και απόδοση των παραπάνω ιδιοτήτων του θείου κάλλους στην μορφή των ανθρωπίνων αγαλμάτων (δεν αναπαρήγαγαν ανθρώπινα πρότυπα).
Από την άλλη μεριά ο άνθρωπος δεν είναι θεός και δεν τρέφεται με αμβροσία και νέκταρ αλλά με το κέρδος των υλικών αγαθών. Και πέσαμε μεταπολεμικά με τα μούτρα στην διεκδίκηση του κέρδους με θεμιτά και αθέμιτα μέσα, όπως όταν του το χάριζαν το κράτος (Πρότυπο-Τσοχατζόπουλος κ.ά), οι τράπεζες με τις κάρτες ή τα χρηματιστήρια με τις μετοχές, αμοιβαία κλπ. Τώρα δε, που το κράτος, οι τράπεζες και τα χρηματιστήρια έκλεισαν τους κρουνούς περιήλθαμε σε κατάθλιψη μεγίστη.
Αυτό το κάλλος και το κέρδος στην ανθρώπινη καθημερινότητα αναλύεται και επαναπροσδιορίζεται σήμερα; Ας το δούμε δι’ ολίγων.
Επειδή πια είμαι μεγάλος, θυμάμαι το αξιακό σύστημα στην κοινωνία των παππούδων μου (πρόσφυγες της Μικράς Ασίας) της δεκαετίας του πενήντα και του εξήντα. Θυμάμαι, λοιπόν, ότι πολλές φορές την ίδια ημέρα άκουγα στην ιδιάζουσα γλώσσα τους (ατό καλόν έν, καλόν επήκες ατο, καλόν παιδίν, κλπ). Σήμερα, την λέξη «καλόν» δηλαδή το «κάλλος» κυριολεκτικά την απεμπολήσαμε από τον λεκτικό μας ειρμό. Δεν μας ενδιαφέρει μια πράξη, ένας λόγος, μία σκέψη να είναι καλή, αρκεί να είναι ωφέλιμη. Και διερωτάται κανείς το κέρδος (Κερδώος Ερμής) και το όφελος είναι αποδιοπομπαία;
Όχι βέβαια. Η φύση ή ο θεός, όπως θέλετε, άσκησε το μέγιστο κέρδος για να δημιουργήσει με την μέγιστη οικονομία τον άνθρωπο που με τόσο μικρό όγκο να επιτελεί τόσες λειτουργίες. Οι γιατροί σχεδιάζουν την δοσολογία των φαρμάκων με την σχέση επικινδυνότητας/ ωφέλειας (risk/ benefit) για το ασθενή. Σε παρόμοια παραδείγματα φαίνεται ότι το κέρδος-όφελος είναι αυθύπαρκτο στην ζωή και την κοινωνία των ανθρώπων. Το κέρδος όμως είναι άξιον (λέξη που δεν θυμάμαι αν την έλεγε ο παππούς μου, αλλά σίγουρα την λέει η εκκλησία στον «Επιτάφιο Θρήνο», άξιον εστί…) όταν είναι επ’ ωφελείᾳ του κάλλους. Όταν δηλαδή διατίθεται σε κάτι Ωραίο, Μεγάλο και Αληθινό. Αντίθετα όταν το κέρδος διατίθεται από τους άνδρες για την φιληδονία (φαγητό, έρωτας, τυχερά παιχνίδια και άλλες ηδυπάθειες), φιλαργυρία (φουσκωμένος δια βίου τραπεζικός λογαριασμός κλπ), φιλοδοξία (προβολή, κυριαρχία, αναγνώριση κλπ) και από τις γυναίκες για την κάλυψη της ματαιοδοξίας και ανασφάλειας τους τότε δεν είναι άξιον.
Από την κοινωνία των παππούδων μας λοιπόν που φιλοξενούσαν τον ξένο (καλός, εν προκειμένῳ, ο μύθος του Φιλήμονα και της Βαυκίδας), πάντα έκαναν μία μερίδα φαγητό παραπάνω για να δοθεί σε τυχόντα ξένο ή τον αναξιοπαθή γείτονα, μαζευόταν όλοι οι φίλοι για να χτίσουν το σπίτι του φίλου τους, αλήθεια έχουμε επιστήθιους φίλους σήμερα (καλός, εν προκειμένῳ, ο μύθος του Δάμωνα και του Φιντία) κλπ, κλπ, κλπ, περιήλθαμε στη ανυπαρξία της λέξης «καλόν» γιατί ασχολούμαστε μόνο με το κέρδος για να καλύψουμε τα παραπάνω πάθη που μας καλλιεργούν άλλοι πχ τηλεόραση.
Αυτά τα λίγα για το κάλλος και το κέρδος στην ζωή μας σήμερα
Υστερόγραφο. Σε έναν επόμενο μήνα θα μιλήσουμε για το κάλλος-αισθητική στην τηλεόραση, το ισχυρότερο μέσο ψυχοκοινωνικής αγωγής-διάβρωσης σήμερα και τη ανάγκη αστυνομίας του κάλλους (esthetic police) που θα τους μάζευε σχεδόν όλους. Στο αρχαίο δράμα απαγορευόταν ο φόνος επί σκηνής, και πάντα υπήρχε η κάθαρση, αλλά η τηλεόραση έχει άλλο αξιακό σύστημα και άλλη αντίληψη του κάλλους.
Έρρωσθε
